شرم و ملامت – ثمرۀ گناه

مقدمه

پیش از اینکه آدم و حوا از آن میوه بخورند، "آدم و زنش هر دو عریان بودند و شرم نداشتند."

– پیدایش 2: 25

پس از خوردن میوه، "آنگاه چشمان هر دوی آنها باز شد و دریافتند که عریانند؛ پس برگهای انجیر به هم دوختند و لُنگها برای خویشتن ساختند. و صدای یهوه خدا را شنیدند که در خنکی روز در باغ می­خرامید، و آدم و زنش خود را از حضور یهوه خدا در میان درختان باغ پنهان کردند. ولی یهوه خدا آدم را ندا در داده، گفت: گفت: خدا گفت: آدم گفت: آنگاه یهوه خدا به زن گفت: زن گفت:

– پیدایش 3: 7-

آنگاه حوا از آن میوه به آدم داد، و او خورد. ناگاه دریافتند که عریانند و خجالت­زده شدند. اتفاق هولناکی افتاده بود. چیزی عوض شده بود....

– امید، فصل 3

مشاهده و بررسی

هیچ اشاره­ای به این موضوع وجود ندارد که آدم و حوا پیش از خوردن میوۀ ممنوعه، شناختی از شرم و خجالت داشته­اند¹ (پیدایش 2: 25). آنها پس از نااطاعتی از خدا،  گویی برای اولین بار با توجه به عریانی­شان، احساس کردند بی­پناه و آسیب­پذیرند. پس تلاش کردند به نوعی خود را بپوشانند. بعدأ سعی داشتند خودشان را از خدا هم پنهان کنند. چرا؟ چون می­ترسیدند. شاید هم از واکنش خدا می­ترسیدند، اما واقعأ خودشان را از تنها کسی پنهان نموند که می­توانست کمکشان کند، تنها کسی که بیش از همه محتاجش بودند.

سئوال خدا که: "کجا هستی؟"، بسیار جالب توجه است. خدا دانای مطلق است. او می­دانست آدم و حوا در کجا پنهان شده­اند. ولی سئوال او فقط برای نشان دادن یک امر معلوم نبود. او آدم و حوا را در برابر نتیجۀ گناهشان قرار داد. سئوال "کجا هستی؟" فقط به محل فیزیکی آنها مربوط نمی­شد، بلکه معنای بزرگتری داشت. آنها در جایگاه بی­چاره­گی قرار داشتند، و گویی خدا آینه­ای در برابرشان گذاشته بود. لازم بود دریابند که در چه وضعیت خطیری هستند.

به اتفاق بعد از "پیدا شدن" آنها توجه کنید. آدم، حوا را ملامت می­کند، و حوا، شیطان را. شرم و خجالت یکی از اولین میوه­های گناه، و ملامت نتیجۀ مستقیم آن بود.

پرسش و تأمل

شرم و خجالت، درست مثل آدم و حوا، می­توانند ما را از رویارویی صادقانه با یک مشکل و گرفتن کمکی که در حل آن لازم داریم، بازدارد. شرم می­تواند انسان را وادار به گوشه­گیری یا حتی پنهان شدن، کند، که مسائل را حتی پیچیده­تر می­نماید. و معمولأ پس از آن ملامت می­آید: "این وضعیتی که دچارش شده­ام، تقصیر فلانی است." به این ترتیب شخص دچار خودقربانی­بینی می­شود. خطر این نوع ذهنیت آن است که بهانه­ای می­تراشد تا شخصأ مسئولیت وضعیتی که به آن دچار شده یا مسئولیت بیرون آمدن از آن وضعیت را نپذیرد. یک "قربانی" اغلب معتقد است که شرایطش قابل تغییر نیست.

شرم و ملامت کنترل نشده می­تواند تبدیل به یک چرخۀ باطل شود. ممکن است جرقۀ اولیۀ چرخۀ مزبور توسط اتفاقات کوچک و بی­اهمیت در خانه یا محل کار، و یا مسائل بزرگ زندگی مثل  طلاق  یا اعتیاد، زده شود. اما همینکه شروع شد، معمولأ آنقدر ادامه می­یابد تا چیزی یا کسی ما را به بررسی واقعی موضوع و رویارویی با سئوال "کجا هستی؟" بکشاند. و آن موقع است که درمی­یابیم  دلیل ماندنمان در این جایگاه، قربانی بودنمان نیست، بلکه دلیل اصلی، انتخاب وضعیت موجود بوسیلۀ خودمان است.

شاید بهتر باشد مدتی را صرف پرسیدن سئوالات زیر از خودتان کنید. یا به خدا اجازه دهید در رابطه با این سئوالات از شما بپرسد: "کجا هستی؟" 

• آیا شرمگین و خجالت­زده هستم؟ دلیلش چیست؟ (اکثر مردم گاهی در زندگی شرم و خجالت را هرچند کمرنگ، تجربه کرده­اند. و اگر این شرم همچنان وجود دارد، مسئلۀ اصلی هنوز حل نشده است. موارد کوچکی مثل بدقولی یا دروغی مصلحت­آمیز می­تواند باعث شرم و خجالت شود.)
• آیا بخاطر احساس شرم گوشه­گیر شده­ام یا از رویارویی با چیزی یا کسی اجتناب می­کنم؟
• آیا در زندگی شخصی­ام بجای قبول مسئولیت اعمال خودم، کسی را ملامت می­کنم؟ گاهی مردم خدا را برای شرایط سختی که دارند، ملامت می­کنند (مثلأ: "قسمت من هم در زندگی همین بوده.")، در حالیکه واقعأ خدا می­خواهد آنها را به جایگاه بهتری هدایت کند.

تصمیم گیری و عمل

مواجهه با موضوع مورد بحث امروز کار دشواری است. اما لطفأ این را بدانید که نویسندگان این دروس هرگز بدون اطمینان عمیق از اینکه خدا جواب کامل و مطلق برای مشکل شرم و خجالت دارد، به آن نمی­پرداختند. در واقع، آنچه در مورد آدم و حوا صحت داشت، امروز برای ما هم صادق است. خدا تنها کسی است که می­تواند مسئلۀ شرم را حل و فصل کند.

اگر به بخشهای پایانی این راهنمای مطالعه مراجعه کنید، خواهید دید که خدا در صلیب عیسی، کاملأ دلیل شرم و خجالت را که همانا گناه است، مرتفع کرده است. کسانی که پیروی از خدا را برگزیده­اند، هم ممکن است مثل کسانی که هنوز او را نمی­شناسند، دچار مسئلۀ شرم و خجالت شوند. وضعیت شما هرطور که باشد، در هنگام مواجهه با شرم، روبرو شدن با خدا را هرگز از نظر دور ندارید. به بخشهای پایانی این راهنمای مطالعه مراجعه کنید و به خدا اجازه دهید تا با شما ملاقات نماید.

انجیل مقدس

For Further Study

• Shame from a Biblical Perspective (InterVarsity Christian Fellowship/USA, 2006). Retrieved October 5, 2006.
• Life Recovery Bible, New Living Translation. According to the Amazon.com blurb, “Designed for both the Christian who is seeking God’s view on recovery and the non–Christian who is seeking God and answers to recovery, the Life Recovery Bible will lead readers to the source of true healing–God himself. The features of this best–selling Bible were brought together by two of today’s leading recovery experts, David Stoop, Ph.D., and Stephen Arterburn, M.Ed.” (http://www.amazon.ca/Life–Recovery–Bible–Nlt–David–Stoop/dp/084233341X). Retrieved October 5, 2006.
• Bruce Thomas, The Gospel for Shame Cultures: A Paradigm Shift. For further reading in more depth on this area of shame and the gospel, this article appeared in the July 1994 Evangelical Missions Quarterly. (http://www.internetevangelismday.com/shame-cultures.php). Retrieved October 5, 2006.

Footnotes

¹Shame [Definition]. (© Merriam–Webster Online Dictionary, 2006). (http://www.merriam-webster.com/dictionary/shame).
Retrieved October 19, 2006.